Skocz do zawartości

Wybór formacji


Rekomendowane odpowiedzi

Wybór formacji to dla mnie zwykle czysto utylitarny wybór i zależy od zawodników, którymi akurat dysponuję. Przykładowo, jeśli mam jednego dobrego napastnika, to będę grał 4-4-1-1. Lub jeśli mam wielu dobrych środkowych obrońców, ale braki na bokach, to pójdę w 3-4-3. Jest to szczególnie przydatne w sytuacjach, kiedy nasze zasoby są ograniczone, zarówno w małych, jak i dużych klubach.


Czasem będę miał określone cele do zrealizowania w danej taktyce, typu stworzenie konkretnego systemu pozycyjnego lub systemu pressingu — i wtedy zdecyduję się na równie konkretne ustawienie takie jak 4-3-3, 4-4-2 lub 4-2-4, które najlepiej według mnie pomoże w realizacji tego celu. 

Innym razem będę chciał wypróbować jakąś specjalistyczną rolę typu Enganche, co podyktuje konieczność ustawienia zespołu w sposób, który znajdzie miejsce na boisku dla tej roli, a także zagwarantuje jej odpowiednie wsparcie. 

 

Quote

EG — Enganche

The Enganche is the side’s prime creator, a hook that joins midfield and attack and operates behind the strikers and a playmaker who sticks to his position and becomes a pivot to his team as they move around him. Unlike the Trequartista, it is a more stationary role as the Enganche acts as the focal point instead of moving around into larger areas of space.


Ostatnim czynnikiem wpływającym na wybór formacji są tzw. zasady kciuka — czyli np. jeśli chcę grać na posiadanie, to wystawię 5 zawodników w środku pola, a jeśli potrzebuję solidnej defensywy i pokrycia wszystkich stref boiska, to 4-4-2 — i tak dalej, i tym podobne.

 

Jeśli chodzi o podstawowy kształt, to w 95% przypadków trzymam się tego, co jest statystycznie realistyczne w prawdziwej piłce nożnej. Dzięki temu mogę łatwo znaleźć w Internecie zasoby pozwalające mi poprawić moją taktykę. Zasoby te nie muszą być koniecznie związane z Football Managerem, a po prostu z tym, jak prawdziwi trenerzy ustawiają swoje drużyny. 

 

Poniżej zestawienie, które znalazł @jmk, pokazujące, jak najczęściej grają drużyny w La Liga. Są to cztery formacje, które dominują we współczesnym futbolu.

 

1010118573_LossistemastacticosdeLaLiga.thumb.png.4d86f5ba50c256b21a196c1e4d17cbd2.png

 

Na zasadzie kilku zasad kciuka omówię teraz pokrótce wszystkie cztery, z tym, że zamiast 3-5-2 będę mówił o 3-4-3, które jest wystarczająco podobnym ustawieniem. 

 

4-4-2

Ta formacja opiera się na parach zawodników i współpracy graczy w ramach tych par, a także kooperacji różnych par między sobą.
 

Najbanalniejszym przykładem jest klasyczna para napastników z lat dziewięćdziesiątych: duży i dobrze grający głową + mały i szybki. Inna para to środek pola: zawodnik biegający od pola karnego do pola karnego i zawodnik asekurujący dziury w ustawieniu. Dalej, środek obrony: stopper i cover. Boki: odwrócony skrzydłowy i oskrzydlający boczny obrońca. Żeby nie było, to tylko przykłady, ponieważ konfiguracji może być wiele. Jeśli jednak masz zawodników, którzy uzupełniają się w parach, lub twój pomysł na taktykę opiera się na dwójkowej asekuracji, 4-4-2 jest dobrym wyborem. 

 

Innym aspektem wartym omówienia jest defensywna solidność tego ustawienia. Poprzez nastawienie na grę parami każdy zawodnik może być asekurowany przez swojego partnera. Dzięki temu 4-4-2 bardzo dobrze nadaje się do gry mocnym pressingiem i gegenpressingiem, ponieważ możemy ustawić nasze pary w taki sposób, żeby zmaksymalizować szansę na odebranie piłki bez biegania po boisku jak jeźdźcy bez głowy i zostawiania dziur w formacji. Przykładowo, napastników możemy ustawić tak, że jeden w roli pressing forward będzie probować odebrać piłkę, a drugi w roli deep-lying forward będzie go asekurować. Pomocników możemy za to ustawić tak, że jeden będzie biegać za piłką, a drugi mieć włączone hold position po to, by wypełniał luki po tym pierwszym.
 

Quote

DLF — Deep Lying Forward

The Deep Lying Forward’s main function is to link the attack to the midfield.

He aims to drop deep into space and hold up the ball before supplying linking passes to teammates, moving the ball back to midfield support, spreading it wide to the flanks and, if he has time to turn, playing in his strike partner.

 

Quote

PF — Pressing Forward

The Pressing Forward is becoming more and more important in the modern game.

His main duty is to put pressure on the opposition when they have possession, closing them down and chasing any loose balls in order to prevent the opposing players having too much time on the ball. The point at which he will press is dependent on the team’s overall line of engagement.

 

4-4-2 ma też dobrą geometrię zespołową. Wertykalnie środkowa strefa zajmuje około 60% boiska — i tam też znajdzie się 60% naszych zawodników z pola: dwóch środkowych obrońców, dwóch środkowych pomocników, dwóch napastników. Z kolei pozostałe 40% boiska jest pokryte 40% naszych zawodników: skrzydłowymi i bocznymi obrońcami. Jeśli do asekuracji dodamy odpowiednie rozmieszczenie piłkarzy, otrzymamy bardzo solidną w defensywie formację, czego przykładem mogą być takie drużyny jak Atletico, Getafe, czy Leicester ze swojego sezonu mistrzowskiego.

 

Zobacz 4-4-2 w praktyce w wersji z RB Lipsk

 

4-3-3

O 4-3-3 napisałem już wiele w innym temacie na forum, tutaj więc skupię się na krótkim podsumowaniu.

 

Tak jak 4-4-2 opiera się na parach, tak 4-3-3 opiera się na trójkach: trójce pomocników i trójce napastników.
 

Dwie pozycje są kluczowe i dyktują ustawienie pozostałych zawodników w danej trójce. Tercet pomocników definiuje rola pivota — tzw. pomocnika trzymającego piłkę, który rozbija kontry i rozdziela proste, stabilizujące grę podania do bardziej ofensywnych piłkarzy. Z kolei tercet napastników definiuje środkowy napastnik, którego specyfika rzutuje na to, jak muszą grać napastnicy umieszczeni na skrzydłach.

 

Różne konfiguracje 4-3-3 najłatwiej będzie nam omówić na podstawie omówienia różnic między dwiema topowymi drużynami, które korzystają z tej formacji. Chodzi o Liverpool i Manchester City. 

 

Liverpool ustawia swój środek pola z myślą o gegenpressie. Trzymający pozycję pivot jest częścią tercetu wraz z dwoma pomocnikami, których zadaniem jest bieganie, pressing i odbieranie piłki. Można to interpretować jako dwóch BWM, dwóch CAR lub miks obu tych ról. Powyższe zestawienie pomocników gwarantuje generowanie pułapek pressingowych w środku pola i na bokach boiskach (szczególnie w ustawieniu z dwoma CAR), dzięki którym zespół może odzyskać piłkę i wyprowadzić kontrę. O pułapkach pressingowych będę pisał więcej w dalszych częściach poradnika. 

 

Quote

BWM — Ball Winning Midfielder

Playing in central midfield the Ball Winning Midfielder’s main function is to close down the opposition and win the ball.

However, he also needs the technical skills to help the team keep possession and fashion out chances for players with attacking roles.

 

Quote

CAR — Carrilero

The Carrilero – or ‘shuttler’ – is a supporting role more often than not utilised as part of a midfield three, or as two central midfielders in a diamond midfield. It is the job of these shuttlers to cover lateral areas of the pitch and link the defensive midfield area with the attacking midfield area. This is what separates the Carrileros from a Box To Box Midfielder, as they are not expected to shuttle between boxes, but merely between lines of the midfield.

 

Tak mocno nastawiona na utylitarność pomoc ma jednak swoje wady. Jedną z nich jest brak kreatywności. Liverpool kontruje to wykorzystaniem swoich bocznych obrońców jako źródła asyst i ryzykownych podań. Żeby to jednak imitować, sami musielibyśmy tam mieć odpowiednich piłkarzy.

 

Innym sposobem na brak kreatywności pomocników może być ustawienie skrzydłowych w rolach skupionych bardziej na kreacji — jak AP lub IW — niż na strzelanie goli — jak IF. Liverpool ma jednak trójkę świetnych napastników i poświęcenie ich byłoby prawdopodobnie błędem. Dlatego Liverpool ma inny sposób na zbudowanie przewagi w środku pola, a Firmino grając w roli fałszywej dziewiątki często uczestniczy w rozegraniu robiąc miejsce dla schodzących ze skrzydeł napastników.

 

Quote

AP — Advanced Playmaker

The Advanced Playmaker aims to drop into the holes between the opposition’s midfield and defence, making himself available for his teammates’ passes and aiming to turn defence into attack in an instant.

 

Quote

IW — Inverted Winger

The Inverted Winger aims to frequently cut inside into the attacking third to open up space for overlapping full backs and to subsequently overload retreating defenders. The Inverted Winger works best when the player’s strongest foot is opposite to the side of the pitch he’s playing on.

 

Quote

IF — Inside Forward

The Inside Forward aims to cut inside from the flanks and run directly at the centre of the opposition’s defence and works best when the player’s strongest foot is opposite to the flank he is playing on.

This movement can open up space for overlapping Full Backs as well as overloading a retreating defender, although it can also end up with the player running into cul-de-sacs.

 

Manchester City ustawia swoje tercety w jeszcze inny sposób. Obok pivota również biegają niestatyczni pomocnicy, ale ich rola różni się w zupełności. Obaj są świetnymi rozgrywającymi i pełnią rolę tzw. fałszywych ósemek. Ze środka pola przenoszą się w strefę zaraz pod polem karnym, gdzie grają bardziej jak wysunięci rozgrywający. Kiedy tak się dzieje, asekurują ich odwróceni boczni obrońcy, którzy w środku pola rozbijają kontrataki i pomagają w rozegraniu w niskich strefach. Takie ustawienie sprawia, że skrzydłowi muszą grać z zasady szeroko (W lub IW z instrukcją stay wide), a środkowy napastnik wysoko (AF lub inny z rolą attack) — no chyba, że dołożymy do tego wymienności pozycji, o której będę pisał w poradniku w kolejnych częściach. 

 

Quote

W — Winger

The Winger aims to beat his man on the outside and needs to be technically proficient as well as quick in order to do so.

The Winger hugs the touchline when the team is going forward, ready to surge into space and attack the byline.

 

Quote

AF — Advanced Forward

The Advanced Forward’s main role is to lead the line and look to spearhead attacking moves.

His primary duty is to be the focal point of attacking moves and he is required to both score and create goals.

His secondary role is to chase down misplaced through balls or clearances from deep, win possession and lay off passes or crosses to his teammates.

 

Obie konfiguracje adresują główny problem 4-3-3, czyli naturalny brak zawodników na wprost pola karnego rywala, czyli tzw. zone 14.

 

1835087404_zone14in18zones.png.fd3508feee2fdd49916a6d768ac0106e.png

 

Quote

Through the introduction of football performance analysis, football games has been analysed in many ways. Zone 14 was classified as the “golden square” in the pitch which helps teams score more goals. It was supported by evidences showing that successful teams had a better performance in zone 14. In this post, the two examples used would be France (1998-2000) and Manchester United (1998-1999).

 

By dividing the field into a six-by-three grid, there are 18 zones on the pitch. Zone 14 is the zone located in the middle of the pitch immediately outside the penalty area appears crucial for goal scoring (Taylor et al., 2002). It is shown in the following diagram. It is one of the key factors to differentiate the successful and unsuccessful teams (Grant et al., 1998). Other researchers had the same result showing that successful teams attack through the centre of the field more effectively than less successful teams (Grant, 2000; Horn and Williams, 2002).

 

Effective use of Zone 14 must be combined with positive, forward passing and tight possession from the back of the field (Telegraph, 2002). The keywords are “positive, forward passing” which lead to the next question “where the ball should be passed?”  According to the Horn et al. (2002), teams were more than 4 times more likely to score goals by playing directly into the penalty area than playing laterally to the wings. In other words, fewer goals would be scored through possession leaving zone 14 to the wide areas. Possession time is another reason why the ball leaving zone 14 should be passed into the penalty area directly. Horn et al. (2002) found that the ball was kept in zone 14 for 2.7 seconds in average in order to score a goal. If the possession lasts over 8 seconds, then it won’t produce an attempt on goal. That means quick attack is a key point in using zone 14. No doubt, moving the ball laterally rather than forward into the penalty area is likely to introduce more passes and longer time in possession, then the threat of zone 14 would be neutralised.

 

Teraz wiemy już, że Liverpool ustawia w zone 14 swoją fałszywą dziewiątkę, a City fałszywe ósemki. Trzeba tu jednocześnie nadmienić, że to uproszczenie na potrzeby wstępu do poradnika. Guardiola stosuje w rzeczywistości nieco inny system podziału boiska na strefy, głównie po to, żeby pod polem karnym zmieścić obok siebie dwóch kreatywnych zawodników, o czym pisałem już w osobnym temacie o 4-3-3. 

 

Zobacz 4-3-3 w praktyce w wersji z Manchesteru City

 

4-2-3-1

4-2-3-1 to ciekawe pod względem historycznym ustawienie, którego pochodzenie definiuje potencjalne role. Omówię pokrótce dwie jego wersje. 

 

Pierwszą będzie wersja hiszpańska z trzema wąsko ustawionymi środkowymi ofensywnymi pomocnikami. Wynikała ona z potrzeby upakowanie jak największej ilości zawodników tego typu na boisku w odpowiedzi na produkowanie ich przez hiszpański system szkoleniowy. Jednak trzech pomocników z przodu plus napastnik plus oskrzydlający boczni obrońcy… to wielu zawodników zaangażowanych w ofensywę. Kto ich zabezpieczy? Odpowiedź: podwójny pivot, dwóch zawodników trzymających pozycję. Rozbiją idący środkiem kontratak lub zejdą na bok, kiedy trzeba będzie asekurować skrzydłowych.

 

Angielska wersja 4-2-3-1 wyrosła z 4-4-2.

Oto klasyczne angielskie 4-4-2: dwóch napastników, jeden target man, drugi sprinter. Dwóch silnych środkowych pomocników, odpowiadających przede wszystkim za rozbijanie ataków i podawanie piłki do skrzydłowych, którzy byli głównymi kreującymi zawodnikami w zespole. Obrońcy bronili, pomocnicy podawali, skrzydłowi robili wrzutki, a napastnicy strzelali po nich gole.

 

Quote

TM — Target Man

A Target Man can transform an average team into a good one by using his sheer physicality to disrupt the opposition’s defence and open up space for his strike partner and supporting midfielders.

The Target Man uses his strength and aerial presence to bring teammates into play rather than relying on technical ability.


Pierwszym krokiem ewolucji było przejście z 4-4-2 na 4-4-1-1, gdzie jeden z napastników schodził do pomocy i odpowiadał za kreowanie szans reszcie zawodników. Ponownie widzimy, że to odpowiedź na braki w zagospodarowaniu zone 14 przez 4-4-2, które obu napastników trzymało wysoko. Dodatkowo ruch ten miał na celu kompensować braki defensywnych pomocników w ataku. Kolejnym etapem było uczestnictwo bocznych obrońców w ataku poprzez grę na obieg, co sprawiło, że skrzydłowi musieli zacząć szukać sobie miejsca w innych strefach boiska, żeby nie dublować pozycji. Stąd też wzięli się odwróceni skrzydłowi, którzy schodzą do środka. W bardziej ofensywnych wariantach mogą to być też schodzący napastnicy. Tym samym widzimy już pełne 4-2-3-1.

 

W tym sensie 4-2-3-1 jest o tyle ciekawe, że może być interpretowane zarówno jako oparte o pary, jak i trójki. Przykład? Srodek pola można interpretować jako trójkę (AMC, DM, DM w wersji angielskiej lub AMC, AMC, AMC w wersji hiszpańskiej) lub dwie pary (FC i AMC + DM i DM). Wraz z równomiernym rozłożeniem pozycji na boisku sprawia to, że 4-2-3-1 jest bardzo elastyczną formacją, którą trenerzy mogą ustawiać różnie w zależności od zespołu, jaki prowadzą, a nawet różnie z meczu na mecz (prowadząc ciagle ten sam zespół) w zależności od dostępnych zawodników i przeciwnika.

 

Zobacz 4-2-3-1 w praktyce w wersji z Manchester United

 

3-4-3

3-4-3 w tym artykule będę nazywał całą rodzinę ustawień opartych o trójkę obrońców — takich jak: 3-4-1-2, 3-4-2-1, czy 3-5-2 — ponieważ mają wiele cech wspólnych i dzielą podstawowe założenia.

 

Osobiście interpretuję 3-4-3 w oparciu o trzy cechy tej formacji: tercety w każdej formacji, łatwe budowanie przewag w kluczowych obszarach boiska i (wynikającą z dwóch poprzednich cech) elastyczność.

 

Tercety: tercety w obronie i w ataku są oczywiste. Trójka obrońców pozwala łatwiej rozgrywać piłkę od bramki ze względu na przewagę numeryczną. Tercet środkowych obrońców wyrównuje szanse, kiedy naciska na nas trzech zawodników przeciwnika, i daje przewagę, kiedy naciska tylko dwóch lub jeden napastnik. Trójka napastników robi to samo po przeciwnej stronie boiska — rywale muszą oddelegować jednego zawodnika więcej do obrony, żeby nie stracić przewagi numerycznej w tej formacji. Tercet w pomocy jest za to mniej oczywisty. Nowoczesne interpretacje tej taktyki w roli środkowego napastnika obsadzają fałszywą dziewiątkę lub stawiają na dwójkę nominalnych napastników z ofensywnym środkowym pomocnikiem za ich plecami. W obu wariantach jeden dodatkowych zawodnik schodzi do pomocy i wspomaga dwójkę naturalnych środkowych pomocników w kreatywnym budowaniu akcji ofensywnych. 3-4-3 jest więc tym samym ustawieniem, które w naturalny sposób potrafi wygenerować trójkę zawodników w obronie, pomocy i ataku przez co w każdej strefie mamy przewagę jednego piłkarza, albo przynajmniej remis.

 

Łatwe budowanie przewag w kluczowych obszarach boiska: tu kluczowe są role, które pominąłem w poprzednim akapicie, czyli wahadłowi. Ustawieni na bokach boiska, mają to do siebie, że w łatwy sposób mogą dodatkowo wzmocnić każda strefę. 

 

Kiedy się bronimy, wahadłowi wspomagają obrońców, co tworzy ustawienie 5-2-3.

 

5-3-2.png.a8d7b1bf1af8cb97b3e1bd2fc10fd30e.png

 

Kiedy rozgrywamy piłkę, wahadłowi ustawiają się wyżej, zasilając formację pomocy, co daje nam nasz wyjściowy kształt z czwórką zawodników w środku pola.

 

3-4-3.png.6130940e1c458fc669cd16d64636fcf3.png

 

Kiedy zbliżamy się do bramki, 3-4-3 przechodzi w 3-2-5, a wahadłowi zapewniają rozciągnięcie obrony przeciwnika, co zwiększa szansę na prostopadłe podanie między obrońcami i ułatwia dryblingi naszym zawodnikom.

 

3-2-5.png.33489accada2b1a9e973e3b30b4a936a.png

 

Dwie powyższe cechy 3-4-3 składają się na trzecią, dominującą: elastyczność. Dzięki tercetom mamy gwarancję, że w dowolnym momencie każda strefa boiska dysponuje wystarczającą liczbą zawodników. Jednocześnie dzięki wahadłowym w dowolnym momencie jesteśmy w stanie wygenerować przewagę liczebną tam, gdzie jej potrzebujemy. Wszystkie te rzeczy można oczywiście osiągnąć również w innych ustawieniach, będzie to jednak wymagało używania wyspecjalizowanych ról, posiadania odpowiednich piłkarzy lub używania właściwych poleceń indywidualnych. 3-4-3 jest natomiast wg mnie jedynym ustawieniem, które generuje te schematy samo z siebie bez dodatkowej konfiguracji.

 

Zobacz 3-4-3 w praktyce w wersji z Atalanty Bergamo

 

  • Lubię! 5
  • Uwielbiam 3
  • Dzięki! 2
  • Hurra! 1
Odnośnik do komentarza

Dopiszę jeszcze co nieco na temat wersji 4-3-3 używanej przez Zdenka Zemana w Foggii w latach 90-tych, czyli słynnej "Zemanlandii". Była to taktyka nazywana "geometryczną" przez samego szkoleniowca, gdyż jego zdaniem najlepiej pokrywała wszystkie strefy boiska. Jej główną siłą był jednak nieustanny frontalny atak. Zeman zwykł mawiać, że "lepiej przegrać 4:5 niż zremisować 0:0".

 

 

Zdenek Zeman wówczas awansował do Serie A i walczył jak równy z równym prowadząc drużynę złożoną z anonimowych w większości piłkarzy, którzy dopiero stamtąd wyruszyli w świat.

 

Zeman swoje geometryczne 4-3-3 przedstawiał jako mozaikę współpracujących ze sobą trójkątów:

 

8da18578ee2056b723b934687907daf3.png

 

W bramce stał nowoczesny bramkarz-libero, którego cechowała doskonała gra nogami, na przedpolu i tendencje do częstych wyjść poza pole karne - de facto ostatni obrońca. Często też wykopywał daleko piłkę, by uruchomić szybkich napastników.

 

Obrona ustawiona była bardzo wysoko, a cała drużyna stosowała maksymalny pressing i pułapki ofsajdowe. Filozofia Zemana polegała też na nieustannych zakładkach i bardzo aktywnej grze bocznych obrońców w ataku. Jednocześnie pressing nie zaczynał się od bramki rywala, gdyż Zeman preferował bardziej kompaktowe ustawienie drużyny.

 

W pomocy najbardziej środkowy zawodnik był jednocześnie łącznikiem pomiędzy obroną i dwoma bardziej wysuniętymi pomocnikami oraz rozgrywającym. Dwaj grający bardziej ofensywnie piłkarze pozwalali sobie na wyjścia pod bramkę rywala a także zejścia na boki.

 

Napastnicy muszą być szybkimi dryblerami, grającymi na linii spalonego, potrafiącymi szybko wystartować, minąć obrońcę , wyjść w uliczkę. Nie ma tu podziału na dużego i dwóch szybkich ani fałszywej dziewiątki. Cała trójka to zawodnicy o podobnej charakterystyce. W materiale wideo widać, iż grają wąsko (więc raczej 3 SC), ale już na konferencji sam Zeman rysuje ich raczej jako Inside Forwards. Tu pole do interpretacji.

 

Cała drużyna gra szybkimi, krótkimi podaniami, a pomocnicy wchodzą w pole karne i tworzą przewagę w ataku. Brak typowych skrzydłowych rekompensowany jest grającymi bardzo ofensywnie bocznymi obrońcami.

  • Lubię! 1
  • Uwielbiam 2
  • Dzięki! 1
Odnośnik do komentarza
  • verlee zmienił tytuł na Wybór formacji

Dołącz do dyskusji

Możesz dodać zawartość już teraz a zarejestrować się później. Jeśli posiadasz już konto, zaloguj się aby dodać zawartość za jego pomocą.

Gość
Dodaj odpowiedź do tematu...

×   Wklejono zawartość z formatowaniem.   Usuń formatowanie

  Dozwolonych jest tylko 75 emoji.

×   Odnośnik został automatycznie osadzony.   Przywróć wyświetlanie jako odnośnik

×   Przywrócono poprzednią zawartość.   Wyczyść edytor

×   Nie możesz bezpośrednio wkleić obrazków. Dodaj lub załącz obrazki z adresu URL.

Ładowanie
  • Ostatnio przeglądający   0 użytkowników

    • Brak zarejestrowanych użytkowników przeglądających tę stronę.
×
×
  • Dodaj nową pozycję...